Không còn “nằm lòng” sách giáo khoa, đề thi Ngữ văn vào lớp 10 năm 2025 tại nhiều trường chuyên đã mạnh tay đổi mới, đưa vào ngữ liệu ngoài đời sống và yêu cầu tư duy phản biện cao. Sự thay đổi này khiến thí sinh bất ngờ nhưng cũng đầy hứng thú.

Đổi mới toàn diện: “sạch bóng” ngữ liệu sách giáo khoa

Kỳ tuyển sinh lớp 10 năm 2025 ghi dấu bước chuyển mình đáng chú ý ở môn Ngữ văn khi nhiều trường chuyên và không chuyên quyết định loại bỏ hoàn toàn ngữ liệu trong sách giáo khoa (SGK). Đề thi chú trọng khai thác chất liệu ngoài đời sống, đòi hỏi học sinh vận dụng tư duy phản biện và trải nghiệm thực tế nhiều hơn.

Đơn cử, đề thi Ngữ văn không chuyên của Trường Phổ thông Năng khiếu (ĐHQG TP.HCM) năm nay gồm hai phần: Đọc hiểu và Làm văn. Văn bản đọc hiểu là truyện cổ Andersen Chim họa mi – một lựa chọn ngoài SGK nhưng gợi mở nhiều tầng ý nghĩa về nghệ thuật và giá trị sống. Từ đó, thí sinh được yêu cầu thể hiện suy ngẫm cá nhân về cách thưởng thức nghệ thuật trong thời đại công nghệ.

Đề thi gắn với thời sự và vấn đề xã hội

Phần nghị luận xã hội của đề cũng “bắt trend” khi nêu ra hai chủ đề thời sự: một là tác động của trí tuệ nhân tạo (AI) đến sáng tạo, bản quyền; hai là phản tư từ câu chuyện nhà vua và chim họa mi để nhìn lại cách con người đối xử với những điều mình sở hữu.

Trong khi đó, đề chuyên của trường này trích từ Nụ cười trong tập truyện Con mèo mắt ngọc, tiếp tục cho thấy định hướng gắn văn học với đời sống đương đại. Đáng chú ý, giáo viên nhận định đề thi tuy không đánh đố, nhưng yêu cầu thí sinh có vốn sống và khả năng phản tư nhất định – điều mà không phải học sinh lớp 9 nào cũng có.

Một số đề vẫn “quá tầm” với học sinh lớp 9

Trái ngược với tinh thần đổi mới linh hoạt của Trường Phổ thông Năng khiếu, đề thi của Trường THPT Chuyên Khoa học Xã hội và Nhân văn (ĐHQG Hà Nội) bị đánh giá là “quá sức” khi đưa ra những chủ đề nặng như nữ quyền thời hiện đại hay lí tưởng sống của thế hệ trẻ. Dù không sử dụng ngữ liệu SGK, cách ra đề được cho là thiên về yêu cầu học thuật cao, khó phù hợp với nhận thức phổ thông.

Giáo viên Ngữ văn Trần Thị Thu (Nam Định) nhận xét: “Đề thi năm nay bắt đầu cho thấy sự dịch chuyển theo chương trình GDPT 2018, nhưng giáo viên vẫn đang ‘chạy vừa xếp hàng’, chưa có hướng dẫn cụ thể. Việc đổi mới chưa đồng đều giữa các trường cũng tạo áp lực lớn cho học sinh”.

Tư duy phản biện và trải nghiệm cá nhân

Theo cô Phùng Thị Thanh Lài (Trường Phổ thông Năng khiếu), để làm tốt các đề thi kiểu mới, học sinh cần rèn luyện 3 năng lực cốt lõi: tư duy ngôn ngữ, tư duy giải quyết vấn đề và tư duy phản biện. Điều này giúp các em tránh lối viết giáo điều, biết gắn kết trải nghiệm bản thân, đồng thời phát triển khả năng trình bày rõ ràng, thuyết phục.

Ghi nhận thực tế cho thấy, dù ban đầu có phần “choáng” trước cấu trúc mới, nhiều thí sinh tỏ ra hứng thú và sẵn sàng thích nghi. Nhờ những lần khảo sát, kiểm tra theo định dạng mới từ các trường THCS, học sinh đã phần nào làm quen với dạng đề mở và ngữ liệu ngoài SGK.

Theo: Tienphong