Rau sam là loại rau mọc hoang, ngoài việc sử dụng như một loại rau trong bữa ăn của người Việt, nó còn được xem là một vị thuốc quý hỗ trợ chữa nhiều bệnh.

Đặc điểm của rau sam

Rau sam còn có tên là mã xỉ hiện; tên khoa học là Portulaca oleracae L. Đây là một loại cỏ sống hàng năm, có nhiều cành mẫm, nhẵn. Thân có màu đỏ nhạt, dài từ 10 – 30cm. Lá hình bầu dục dài, phía đáy lá hơi thót lại, không cuống. Phiến lá dày, mặt bóng, dài 2cm, rộng 8 – 14mm. Những lá phía trên bao quanh các hoa.

Hoa màu vàng, không có cuống mọc ở đầu cành. Quả nang hình cầu, mở bằng 1 nắp. Bên trong có chứa nhiều hạt màu đen bóng. Cây thường mọc hoang ở những nơi ẩm ướt. Toàn cây được phơi khô dùng làm thuốc.

Thành phần dinh dưỡng trong rau sam

Rau sam chứa nhiều các axit béo omega-3 hơn các loại rau ăn lá khác. Nó là một trong số rất ít các loài cây có chứa EPA omega-3 chuỗi dài. Nó cũng chứa nhiều loại vitamin như: vitamin E, C, B cùng các loại carotenoit (trong đó, hàm lượng vitamin E rất cao (10-12mg/100g rau sam) gấp 7 lần rau xà lách).

Bên cạnh đó, loại rau này còn chứa các chất khoáng dinh dưỡng như magie, canxi, kali và sắt; và hai loại betalain ancaloit, là các betacyanin màu đỏ (trong thân cây màu hồng/đỏ) và các betaxanthin màu vàng (trong các hoa và những phần màu vàng của lá). Cả hai loại ancaloit này đều là các chất chống oxi hóa tiềm năng.

Công dụng của rau sam

Theo y học cổ truyền rau sam có vị chua, tính lạnh, giúp thanh nhiệt giải độc; nó được ví như là “vị thuốc trường thọ”, “ thần dược mọc hoang” được sử dụng để chữa nhiều bệnh. Trong danh mục những cây thuốc của Tổ chức Y tế Thế giới có ghi, cây rau sam dùng chữa được các bệnh thấp khớp, phụ khoa, giảm đau, lợi tiểu, trợ tim, trị sốt cao, giun kim, kích thích tiết mật…

hình ảnh cây rau sam; ăn rau sam luộc có tốt không; cách chế biến rau sam; Rau sam: cây thuốc quý mọc hoang chữa nhiều bệnh.
Loại rau được ví như “thần dược mọc hoang” (ảnh: Internet)

Rau sam không có cholesterol, không có chất béo, thế nên nó là loại rau thanh đạm rất lý tưởng. Trong 100g rau sam có chứa khoảng 93g nước nên nó có tác dụng thải độc rất tốt. Nhờ chứa các chất vi lượng quý như đồng, magie, mangan, kẽm nên nó có hoạt tính chống các khối u, hữu ích cho người bị các bệnh lý mãn tính, tiếp xúc nhiều với phóng xạ.

Các chất hoạt hóa thần kinh như DOPA, dopamin có trong loại rau này rất có ích cho trí nhớ. Rau sam có khả năng thải trừ bisphenol A, một chất độc, nên giúp cơ thể thanh lọc hiệu quả. Nhờ có vị chua, nên loại rau này rất tốt cho kích thích tiêu hóa. Vì có tính hàn nên nó có khả năng thanh nhiệt, trị các chứng nóng trong, nóng ngoài của mùa hè.

Vì có kháng sinh tự nhiên nên loại rau này có khả năng giải độc, tiêu thũng; sát trùng, chữa trị mẩn ngứa ngoài da, viêm nhiễm đường tiết niệu, các chứng lỵ, giun sán đường ruột. Vì có khả năng tiêu thũng, nên nó có tác dụng điều trị các chứng mụn nhọt, mẩn ngứa, sưng đau ngoài da; các chứng đầy bụng, trướng bụng.

Một số bài thuốc từ rau sam

Rau sam trị giun

Dùng 50g rau sam tươi, rửa sạch, giã nát vắt lấy nước. Dùng ngày nào thì hái rau ngày đó. Không nên hái trước để sẵn trong tủ lạnh, bởi sẽ khiến hoạt chất bị giảm và ít có công hiệu với giun.

Lấy nước cốt của rau uống vào buổi tối trước khi đi ngủ; hoặc uống vào buổi sáng, lúc chưa ăn gì (sau 4 giờ mới được ăn nhẹ). Uống liền như vậy trong 3 – 4 ngày, giun sẽ ra ngoài theo phân. Với cách này hữu hiệu với giun kim và giun đũa.

Trị kiết lỵ

Dùng 100g rau sam, 100g cỏ sữa. Rửa sạch cả 2 loại sau đó cho 400ml nước vào đun cùng. Đun đến khi cạn còn khoảng 100ml thì gạn nước ra để uống, chia uống 2 lần trong ngày. Nếu có thêm đi ngoài ra máu, thì thêm cỏ nhọ nồi 20g đun lẫn.

Nếu thấy khó uống có thể ép lấy nước cốt rồi hòa với 100ml nước, đun sôi. Sau đó, cho thêm 1 thìa mật, chừng 10g, hòa vào nước rau sam đã đun chín cho dễ uống.

Trị mụn nhọt

Dùng 30g rau sam, rửa sạch rồi giã nát. Bọc toàn bộ rau đã nát này vào một gạc sạch; sau đó, đắp lên phần da bị mụn nhọt. Mỗi ngày thay 2 lần. Đắp chừng 3 ngày thì mụn nhọt chín và vỡ.

rau sam có trị mụn không; rau sam trị bệnh gì; rau sam trị chàm sữa; rau sam kỵ với gì; Rau sam: cây thuốc quý mọc hoang chữa nhiều bệnh.
Rau sam có tác dụng sát trùng vì có kháng sinh tự nhiên, lại có tác dụng tiêu thũng nên làm giảm sưng đau các vết mụn

Nhưng nó chỉ có tác dụng với các mụn nhọt nông. Nó không có tác dụng với các mụn nhọt sâu (viêm nang lông sâu, nhiễm trùng da kiểu đinh bối, hậu bối). Không được dùng đắp ở phần mắt và quanh mắt, phần quanh bộ phận sinh dục.

Trị trướng bụng

Dùng 300g- 400g rau sam, rửa sạch, chia làm 2 lần, mỗi lần 150g, thái nhỏ; sau đó, cho phần rau nấu lẫn với nước vo gạo nếp lần 2, tạo thành một thứ canh hơi sệt. Loại canh này có tác dụng kích thích vận động của đường ruột, lưu chuyển tiêu hóa; tình trạng trướng bụng, phù thũng sẽ được giảm.

Trị tiểu rát, tiểu máu

Lấy 300g rau sam chia ra làm 3 lần, mỗi lần 100g. Rửa sạch, để ráo nước, thái nhỏ, nấu canh lẫn với 50g rau dền cơm. Ăn trong ngày và ăn liền 5 – 7 ngày tình trạng tiểu buốt, tiểu rắt, tiểu máu sẽ được cải thiện. Hoặc lấy 60g rau sam, mã đề 7 cây. Sắc uống ngày một thang. Uống liền 3 ngày, kiêng thức ăn cay. Xem thêm: Cây mã đề: thảo dược quý trị nhiều bệnh cực hay

Chữa chàm

Lấy một lượng rau sam vừa đủ, rửa sạch, giã nát đắp vào vùng da bị chàm rồi băng lại qua đêm, liệu trình 5-7 ngày.

Chữa viêm tuyến vú

Dùng rau sam 50g, phác tiêu 6g, giã nát đắp vào chỗ đau

Lưu ý khi sử dụng rau sam

  • Vì rau sam hoạt huyết và có tính hàn nên không sử dụng cho phụ nữ mang thai.
  • Với những người có thể tạng hư hàn, hay đi tiêu lỏng, khi sử dụng cần phối hợp với những vị thuốc cay, ấm để không làm trệ tỳ.
  • Do rau chứa nitrate và oxalate nên người có tiền sử về sạn thận cần thận trọng khi sử dụng.

Xem thêm: 8 loại rau khó ăn nhưng chứa thành phần dinh dưỡng cao