MUC WomenThế giới Phụ nữ, hạnh phúc gia đình
Giỗ tổ Hùng Vương là một trong những ngày lễ quan trọng ở Việt Nam. Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương đã được tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hiệp Quốc (UNESCO) công nhận là một kiệt tác truyền khẩu và phi vật thể nhân loại vào ngày 6/12/ 2012.
Đây là một ngày lễ truyền thống trọng đại của dân tộc Việt Nam. Ngày Giỗ tổ Hùng Vương còn được gọi là Lễ Hội Đền Hùng hoặc là Quốc giỗ của dân tộc Việt Nam. Ngày lễ này có nguồn gốc và lịch sử như thế nào? Hãy cùng Mucwomen tìm hiểu câu hỏi thường thức này…
Xem nhanh
Lịch sử và nguồn gốc
Theo gia phả Hùng Vương lập từ thời Hồng Đức Hậu Lê, thì từ các triều Đinh; Tiền Lê, Lý, nhà Trần rồi Hậu Lê đến nay vẫn còn hương khói tại đền; nhân dân khắp nơi về đây cúng bái để ghi nhớ công lao của Đấng Thánh Tổ xưa.
Giỗ tổ Hùng Vương đã được các triều đại phong kiến công nhận là một trong những ngày lễ lớn quốc gia. Đinh Bộ Lĩnh cũng chọn ngày giỗ tổ Hùng Vương để lên ngôi.
Từ xa xưa, các triều đại quân chủ và phong kiến Việt Nam đã quản lý Đền Hùng bằng cách giao trực tiếp cho nhân dân địa phương trông coi; tu bổ, thờ tự và lập giỗ Tổ vào ngày 10 tháng 3 âm lịch; Đổi lại, người dân địa phương được miễn thuế ruộng, sưu dịch và sung quân (đi lính).
Ngày lễ Giỗ tổ Hùng Vương
Ngày 25/07/1917, đời vua Khải Định, Bộ Lễ có công văn chỉ định; Tổng đốc tỉnh Phú Thọ lấy ngày 10/03 âm lịch hàng năm làm ngày “quốc tế”. Các quan phải mặc phẩm phục thay mặt triều đình Huế vào Đền Hùng để cúng tế.
Từ đó ngày 10/03 âm lịch trở thành quốc lễ. Sau khi nước Cộng hòa được thành lập; Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã ban hành Sắc lệnh coi ngày 10 tháng 3 là một trong những ngày lễ chính thức của đất nước; và công chức được hưởng lương trong ngày lễ này. Trong Lễ Giỗ Tổ năm 1946, Hồ chủ tịch đã đến dự Lễ Giỗ Tổ Hùng Vương tại Việt Nam học xá (trong khuôn viên trường Đại học Bách khoa Hà Nội ngày nay).
Cũng trong ngày này, thừa ủy quyền của Chủ tịch nước; Bộ trưởng Bộ Nội vụ Huỳnh Thúc Kháng đã thay mặt Chính phủ đến dâng hương tại Đền Hùng; trao tặng bản đồ Việt Nam và thanh gươm quý để thờ. Dân hương Tổ tiên, bố cáo thiên hạ về việc đất nước bị giặc Pháp xâm lược và cầu xin Tổ tiên phù hộ cho dân tộc thái bình, chiến thắng ngoại xâm, bảo vệ toàn vẹn quốc thổ.
Sau một thời gian dài không được nhắc đến, năm 2001, thời đổi mới, Giỗ Tổ Hùng Vương lại được tôn vinh thành quốc lễ của Việt Nam. Hiện nay, văn hóa tín ngưỡng này đã có một số phát triển bề mặt nhất định. Lễ hội Đền Hùng vào các năm lẻ sẽ do tỉnh Phú Thọ tổ chức. Các năm chẵn với quy mô lớn do Trung ương tổ chức. Lễ hội Đền Hùng không chỉ diễn ra trong Khu di tích lịch sử Đền Hùng Phú Thọ mà sẽ diễn ra ở nhiều địa phương trong cả nước như Sài gòn, Đà Nẵng, Cần Thơ…
Các hoạt động văn hóa diễn ra trong ngày giỗ tổ Hùng Vương
Giỗ tổ Hùng Vương diễn ra vào ngày 10 tháng 3 âm lịch; tuy nhiên lễ hội sẽ được tổ chức hàng tuần trước đó với các phong tục như đánh đu của người Mường; hành hương tưởng niệm các vua Hùng. Lễ hội kết thúc vào ngày 10/3 âm lịch với lễ rước và dâng hương tại Đền Thượng.
Phần lễ
Có hai nghi lễ được cử hành đồng thời với ngày chính hội:
Lễ rước kiệu vua: Đoàn rước với cờ, hoa, ô; và trang phục truyền thống rực rỡ bắt đầu từ chân núi; sau đó đi qua các đền thờ tại đền Thượng, nơi diễn ra lễ dâng hương.
Lễ dâng hương: Khách hành hương về đền Hùng chủ yếu vì nhu cầu tâm linh. Mỗi người thắp vài nén hương khi đặt chân đến đất Tổ; để nhờ khói thơm thể hiện tình cảm của mình với tổ tiên.
Một số địa điểm tham quan trong quần thể di tích đền Hùng
- Bảo tàng Hùng Vương: nơi lưu giữ các hiện vật cổ của Nhà nước Văn Lang; thời đại các vua Hùng dựng và giữ nước.
- Triển lãm ảnh nghệ thuật với chủ đề: “Văn hóa đất Tổ – cội nguồn dân tộc Việt Nam”; với các tác phẩm nghệ thuật trưng bày của các họa sĩ và người dân Phú Thọ.
- Chủ đề triển lãm các tác phẩm làm từ chất liệu đá, với một số tác phẩm mang tính lịch sử.
- Du lịch cộng đồng: Một mô hình mới, hấp dẫn giới trẻ hiện nay
- Triển lãm hình ảnh về Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương ở Phú Thọ, di sản hát xoan,….
Phần hội
Về phần hội, có rất nhiều trò chơi dân gian sẽ diễn ra trong ngày lễ lớn này. Đó là các cuộc thi hát xoan; một loại hình văn nghệ dân gian đặc sắc của Phú Thọ; thi đấu vật, kéo co, bơi trải ở ngã ba sông Bạch Hạc.
Các phần hội được diễn ra những năm trước trong dịp lễ Giỗ tổ Hùng Vương
Trang phục tế lễ
Tuy đơn giản nhưng bộ lễ phục được đánh giá cao về thiết kế trang phục; vừa phù hợp với lễ hội truyền thống nhưng cũng rất hiện đại với hai tà trước phủ hai lớp vải lụa với những đường nét khỏe khoắn. Khăn xếp đội đầu cao 7 cm, có nhiều đường viền tạo sự hiện đại, mới mẻ. Bộ trang phục cũng được cải tiến không dùng cúc áo mà may bằng chất liệu dán nên khá đẹp và thoải mái.
Bộ lễ phục được thiết kế 3 lớp. Lớp trong cùng được may bằng lụa tơ tầm trắng; tiếp theo là chiếc áo màu đỏ và ngoài cùng là chiếc áo màu đen đều được làm bằng lụa tơ tầm để tăng thêm phần lịch sự. Hoa văn khá đơn giản; ngoài hai con hạc được thêu bằng chỉ vàng trên cổ áo; thì hoa văn trống đồng ở mặt trước của khăn xếp đội đầu là hình ảnh rõ nét và nổi bậc nhất.
Câu ca dao hay về ngày Giỗ tổ Hùng Vương
“Dù ai đi ngược về xuôi
Nhớ ngày Giỗ Tổ mồng mười tháng ba
Khắp miền truyền mãi câu ca
Nước non vẫn nước non nhà ngàn năm”
Câu ca dao đậm đà tình nghĩa đã đi vào lòng mỗi người dân Việt Nam từ thế hệ này sang thế hệ khác. Hàng ngàn năm nay, Đền Hùng – nơi cội nguồn của dân tộc, của đất nước luôn là biểu tượng tôn kính; linh nghiêm quy tụ và gắn bó với dân tộc Việt Nam.