Cây cỏ bạc đầu, hay còn gọi là lức trắng, là một trong những loài cây thảo dược quen thuộc trong y học cổ truyền Việt Nam. Với ngoại hình đơn sơ, mọc hoang nơi bờ rào, bãi cỏ, nhưng loại cây này lại tiềm ẩn giá trị y học rất đáng chú ý. Theo Đông y, cỏ bạc đầu có vị đắng, tính mát, quy vào kinh can và bàng quang, có công dụng thanh nhiệt, lợi tiểu, giải độc, tiêu viêm.

Đặc điểm nhận diện cây cỏ bạc đầu

Cây cỏ bạc đầu (tên khoa học: Blumea lacera DC.), thuộc họ Cúc (Asteraceae), là loại cây thân thảo mọc hoang dại ở nhiều nơi, từ đồng bằng, trung du đến vùng núi thấp. Ở Việt Nam, cây thường được gọi với nhiều tên khác như cây lức trắng, cây bạc đầu, cúc bạc đầu,…

Cây có chiều cao từ 0,5 – 1m, thân phân nhiều nhánh, có lông mềm phủ dày. Lá mọc so le, hình bầu dục hoặc mác kéo dài, mép có răng cưa. Cụm hoa mọc ở đầu cành, màu trắng bạc, kết chụm lại giống như cái đầu người già bạc trắng, chính vì thế mà dân gian đặt tên là “bạc đầu”. Cây có mùi thơm nhẹ, đặc trưng khi vò nát.

Thành phần hoạt chất và dược tính của cây cỏ bạc đầu

Theo y học cổ truyền, cây bạc đầu có vị đắng, tính mát, quy kinh can và bàng quang. Công dụng chính là thanh nhiệt, tiêu viêm, giải độc, lợi tiểu và hỗ trợ tiêu hóa.

Một số hoạt chất đáng chú ý trong cây đã được nghiên cứu gồm:

Flavonoid: chất chống oxy hóa mạnh, hỗ trợ kháng viêm và bảo vệ tế bào gan.

Tinh dầu: có tác dụng kháng khuẩn, kháng nấm, giảm đau nhẹ.

Sesquiterpenoid và alkaloid: hỗ trợ giải độc, điều hòa chuyển hóa.

Chất phenolic: giúp tăng cường miễn dịch và ổn định men gan.

Công dụng của cây cỏ bạc đầu trong y học cổ truyền

Cây cỏ bạc đầu – Thảo dược mát gan, tiêu viêm hiệu quả
Cây bạc đầu là phần quan trọng trong xu hướng chữa bệnh bằng thảo dược tự nhiên (Ảnh: Internet)

Thanh nhiệt – Giải độc gan

Cây bạc đầu được dùng nấu nước uống hàng ngày cho người bị nóng trong; nổi mẩn ngứa, mụn nhọt, vàng da. Bài thuốc dân gian dùng 30g cây tươi sắc với 1 lít nước, chia uống trong ngày.

Hỗ trợ điều trị viêm gan, men gan cao

Dùng cây cỏ bạc đầu phối hợp cùng cà gai leo; diệp hạ châu, atiso sắc uống giúp hỗ trợ chức năng gan, làm giảm men gan ALT, AST. Đây là bài thuốc dân gian được sử dụng rộng rãi ở các vùng trung du.

Lợi tiểu – Chữa viêm tiết niệu

Cây bạc đầu có tác dụng kháng khuẩn nhẹ và lợi tiểu. Dùng sắc cùng mã đề, kim tiền thảo để chữa tiểu buốt, tiểu rắt, nước tiểu đục.

Kháng viêm – Chữa mụn nhọt, viêm da

Giã nát cây tươi, đắp lên vùng mụn nhọt sưng tấy; viêm da mủ, hoặc nấu nước để rửa vết thương, vết bỏng nhẹ cũng giúp sát khuẩn và tiêu viêm.

Ứng dụng hiện đại và nghiên cứu khoa học

Trong những năm gần đây, các viện nghiên cứu Dược liệu đã bắt đầu quan tâm đến cây bạc đầu như một thảo dược tiềm năng:

  • Theo nghiên cứu của Viện Dược liệu Trung ương (2020), chiết xuất ethanol từ cây bạc đầu có khả năng ức chế mạnh vi khuẩn gây viêm đường tiết niệu như E.coli và Staphylococcus aureus.
  • Tạp chí Khoa học Dược học – Đại học Y Dược TP.HCM (2021) công bố chiết xuất từ cây bạc đầu giúp bảo vệ tế bào gan trên mô hình chuột thực nghiệm bị tổn thương gan do paracetamol; chứng minh tác dụng hỗ trợ điều trị viêm gan cấp.
  • Một số nhóm nghiên cứu còn ghi nhận cây bạc đầu có thể giúp ổn định đường huyết và có tiềm năng trong hỗ trợ điều trị tiểu đường tuýp 2; tuy cần nghiên cứu sâu hơn.
Cây cỏ bạc đầu – Thảo dược mát gan, tiêu viêm hiệu quả
Với ngoại hình đơn sơ, mọc hoang nơi bờ rào, bãi cỏ, nhưng loại cây này lại tiềm ẩn giá trị y học rất đáng chú ý (Ảnh: Internet)

Sản phẩm tiêu biểu trên thị trường

Hiện nay, một số sản phẩm có chứa chiết xuất từ cây bạc đầu đã được thương mại hóa:

  • Trà thảo mộc thanh nhiệt – Bạc đầu (hỗ trợ mát gan, lợi tiểu, giải độc)
  • Viên nang bảo vệ gan – Kết hợp bạc đầu, cà gai leo, atiso
  • Dạng bột hoặc cắt khúc cây bạc đầu khô – Dùng để sắc nước hoặc pha trà uống hàng ngày

Lưu ý khi sử dụng

  • Không dùng quá liều lượng hoặc dùng kéo dài liên tục mà không có hướng dẫn chuyên môn.
  • Phụ nữ mang thai, cho con bú và trẻ nhỏ cần thận trọng khi dùng.
  • Người có bệnh gan nặng, bệnh nền mạn tính nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng cây bạc đầu kết hợp với thuốc khác.

Tuy nhiên, do chưa phổ biến rộng rãi; người tiêu dùng nên chọn mua tại các hiệu thuốc Đông y uy tín hoặc các sản phẩm có công bố chất lượng rõ ràng từ Bộ Y tế.

Cây cỏ bạc đầu là một loại dược liệu dân dã; quen thuộc nhưng lại mang đến giá trị y học đáng chú ý, nhất là trong việc thanh nhiệt; giải độc gan, lợi tiểu và hỗ trợ chống viêm. Với sự vào cuộc của các viện nghiên cứu và ứng dụng hiện đại, cây bạc đầu hoàn toàn có thể trở thành một phần quan trọng trong xu hướng chữa bệnh bằng thảo dược tự nhiên – An toàn và bền vững. Việc bảo tồn; khai thác và phát triển đúng hướng cây bạc đầu sẽ không chỉ giúp phục hồi tri thức y học cổ truyền mà còn mở rộng cánh cửa tiềm năng cho nền dược học Việt Nam.