Nhiều học sinh giỏi nhưng lúng túng trước tình huống đời thường. Đây không còn là chuyện hiếm, mà là thực trạng đáng lo. Ai chịu trách nhiệm khi thế hệ trẻ trưởng thành với bảng điểm xuất sắc nhưng lại thiếu kỹ năng sống và dễ tổn thương về tâm lý?
- Tôi học để làm gì? – Câu hỏi khiến cả nền giáo dục phải nghĩ lại
- Bạo lực học đường: Gốc rễ từ sự lỏng lẻo giáo dục gia đình
- Cha dạy con kiểm soát sự nóng giận qua những chiếc đinh
Xem nhanh
Con chỉ cần học giỏi, việc khác để ba mẹ lo”
Một học sinh lớp 11 ở Hà Nội; từng đạt giải Nhì học sinh giỏi cấp thành phố; đã bật khóc khi học xa nhà chỉ trong 2 ngày. Lý do là em không biết giặt quần áo.Em thú nhận chưa bao giờ làm việc nhà vì luôn được bố mẹ dặn chỉ cần học giỏi là đủ.
Tại TP.HCM, một nam sinh trúng tuyển vào trường đại học danh tiếng; nhưng buộc phải bảo lưu chỉ sau vài tháng. Lý do là em không thể tự lo cuộc sống xa nhà: từ nấu ăn; quản lý chi tiêu đến sắp xếp thời gian học tập. Những kỹ năng tưởng chừng đơn giản lại khiến em lúng túng và quá tải.
Khi kỹ năng sống không có trong bảng điểm của học sinh giỏi:
Không ít học sinh giỏi cấp tỉnh; cấp quốc gia nhưng lại thiếu tự tin khi tham gia hoạt động ngoại khóa; khó làm việc nhóm. Một giáo viên ở Đà Nẵng kể: Học sinh lớp 12 học giỏi toàn diện; nhưng chưa từng tự đến bệnh viện, chỉ biết gọi mẹ mỗi khi bị bệnh.
Chương trình học nặng kiến thức; lịch học thêm kín mít khiến học sinh hầu như không có thời gian để học những kỹ năng thực tế: Từ xử lý tình huống khẩn cấp, giao tiếp; làm việc nhóm, đến tự lo cho bản thân – nhiều học sinh vẫn lúng túng vì thiếu kỹ năng sống.
Học giỏi không đảm bảo việc làm – Vì thiếu gì?
Thực tế hiện nay, nhiều bạn trẻ ra trường với bằng loại giỏi; nhưng lại thất nghiệp hoặc phải làm trái ngành. Một khảo sát tại TP.HCM năm 2024 cho thấy hơn 35% sinh viên tốt nghiệp đại học; không tìm được công việc đúng chuyên ngành trong vòng 1 năm.
Nguyên nhân không chỉ nằm ở thị trường lao động; mà còn vì nhiều bạn thiếu kỹ năng tư duy phản biện; và khả năng thích nghi những thứ mà trường lớp ít khi dạy; và gia đình cũng không hướng dẫn từ nhỏ.
Ngày nay, doanh nghiệp không chỉ cần người giỏi chuyên môn; mà còn tìm kiếm ứng viên biết hợp tác giải quyết vấn đề và chịu trách nhiệm. Một nhà tuyển dụng chia sẻ: “Có ứng viên bằng giỏi; CV đẹp nhưng khi phỏng vấn lại thiếu tự tin; không biết xử lý tình huống. Đành chọn người khác.”
Khi cả xã hội vẫn đánh giá một đứa trẻ qua điểm số
Dư luận bàng hoàng khi nam sinh lớp 10 ở Hải Phòng tự tử sau khi bị phê bình vì điểm số không như kỳ vọng. Dù là học sinh giỏi, em không biết cách đối mặt với áp lực đầu đời. Không ai dạy em rằng sai sót là phần tất yếu của sự trưởng thành.
Truyền thông vẫn thường tung hô “thủ khoa 4.0”; “học sinh đạt 10 điểm tuyệt đối”; nhưng lại rất ít khi đề cao những học sinh biết cách vượt qua khó khăn; hay chủ động giúp đỡ người khác trong cuộc sống.
Vậy lỗi tại ai?
Câu hỏi tưởng dễ mà không dễ. Phải chăng lỗi từ gia đình bao bọc? Trường học lệch trọng tâm? Xã hội chuộng bằng cấp? Hay chính học sinh cũng chưa được khơi dậy tinh thần tự lập?
Có lẽ, thay vì đổ lỗi, chúng ta nên bắt đầu thay đổi. Cha mẹ cần trao quyền cho con được sai – được sửa – được trưởng thành. Nhà trường cần coi trọng kỹ năng sống như một môn học thật sự. Xã hội cần định nghĩa lại thế nào là một người trẻ thành công.
“Một đứa trẻ giỏi toàn diện” – không chỉ là điểm số
Biết sống tử tế – Gốc rễ của nhân cách:
Tử tế không phải điều có thể học qua sách vở; mà là giá trị được nuôi dưỡng từ hành động của cha mẹ hàng ngày. Khi trẻ được dạy biết nói “cảm ơn”, “xin lỗi”, chia sẻ đồ chơi và biết chờ đợi, đó là bước đầu học cách tôn trọng và thấu hiểu người khác.
Giá trị sống tử tế là nền tảng để con xây dựng các mối quan hệ lành mạnh khi lớn lên, và đó cũng là điều nhà tuyển dụng, cộng đồng, và xã hội đánh giá rất cao.
Biết tự chăm sóc bản thân – Chìa khóa để trưởng thành vững vàng
Khi con biết tự dọn dẹp, tự nấu ăn, tự chuẩn bị sách vở, tự gọi xe hay xử lý các tình huống nhỏ trong đời sống – con đang từng bước rèn được tính kỷ luật, sự tự lập và khả năng giải quyết vấn đề.
Nhiều cha mẹ lầm tưởng rằng “để con không phải lo việc gì ngoài học” là thương con. Nhưng thật ra, sự chăm chút quá mức lại tước đi cơ hội được rèn luyện kỹ năng sinh tồn cơ bản – điều tối quan trọng trong cuộc sống hiện đại nhiều biến động.
Học giỏi không chỉ cần kiến thức, mà còn cần học cách yêu thương.
Một đứa trẻ được dạy cách thấu cảm sẽ không bắt nạt bạn học yếu hơn. Biết lắng nghe, biết động viên bạn khi buồn, hay biết giúp đỡ người gặp khó khăn. chính là bước khởi đầu của lòng nhân ái.
Dạy con biết yêu thương không chỉ là nói “Con phải thương mọi người”, mà là để con cảm nhận tình yêu thương thật sự thông qua cách ba mẹ yêu nhau, cách mẹ chăm ông bà, hay cách cả nhà cùng chia sẻ công việc.
Hãy bắt đầu từ những điều nhỏ nhất – Vì tương lai lớn nhất
Dạy con gấp chăn mỗi sáng, không chỉ để gọn gàng mà để biết bắt đầu ngày mới với sự chủ động.
Dạy con bày tỏ cảm xúc, để con học cách gọi tên nỗi buồn, biết xin lỗi khi sai, biết nhờ giúp khi cần.
Dạy con cách thất bại – không trách mắng khi con vấp ngã, mà ngồi bên con, cùng nhìn lại và học từ sai lầm ấy.
Một nghiên cứu của Harvard cho thấy: Trẻ em được rèn kỹ năng sống từ sớm có khả năng thành công trong học tập và công việc cao hơn tới 70% so với những trẻ chỉ chú trọng điểm số.
Học giỏi nhưng thiếu kỹ năng sống, sẽ thành lỗ hổng lớn
Ngày mai, dù con bạn có là thủ khoa đại học hay giỏi ngoại ngữ đến mấy, nếu không biết ứng xử khi bị từ chối, không biết tự mình đương đầu với khó khăn, thì con sẽ rất dễ rơi vào trạng thái mất phương hướng, thậm chí trầm cảm.
Dạy con giỏi là tốt. Nhưng dạy con làm người trước khi làm học sinh xuất sắc – đó mới là món quà lớn nhất mà cha mẹ có thể trao.